سلاح طنز

آقای محمدحامد الأحمری در کتاب «مسئولیت روشنفکر» در بخشی از کتاب به انواع روشنفکر می‌پردازد و اگر اشتباله نکنم، نوزده نوع از انواع روشنفکر را بر می‌شمارد؛ یک نوع از آن را «روشنفکر طنزپرداز» می‌داند؛

چند جمله‌ای از آن بخش کتاب:

طنز از مظاهر آزادی و سلاح فرهنگی بسیار تاثیرگذاری است که می‌تواند مقدسات و تابوها و الگوها و چهره‌های ملت‌ها را تخریب کند.
...
نظریه‌پردازنِ تغییر و انقلاب‌ها به تاثیر طنز در تخریب وضعیتی و ساختن جایگزینی برای آن اشاره کرده‌اند؛ چون شخص مسخره‌گو به اقتضای کارش آنچه را مسخره کند، تخریب می‌کند.

┄┅••❀••┅┄

طنز «آسان‌فهمی» در مخاطبین پدید می‌آورد؛ حقیقت را قابل فهم و درک می‌کند و تحمل سنگینی آن را برای مخاطب فراهم می‌کند. شاید تمثیلی که حاج‌آقای قرائتی در زمینه طنز دارند خوب باشد؛ اینکه هنگامی که یک گونی را پر می‌کنید، زمانی که کامل پر شد، کمی آن را تکان بدهی، دوباره مقداری جا باز می‌کند؛ طنز کار آن تکان دادن را می‌کند در هنگام فهم و ادراک ما؛ البته این جا این تمثیل برای بیشتر فهمیدن به کار برده شده است ولی می‌توان طنز را برای اصل فهمیدن نیز به کار برد؛ و همچنین طنز و شوخی را می‌توان مقوله‌ای در راستای آزادی بیان دید؛ چه نقد‌ها و حرف‌هایی که پذیرش آن به صورت جدی وجود ندارد و تاب تحمل آن نیست ولی در شیوه‌های طنز به آسودگی بیان می‌شود و مخاطراتی به دنبال خود نمی‌آورد.

امّا طنز شمشیر دوطرفه و خطرناکی است که ممکن است ویرانی به بار بیاورد. لذا در به دست گرفتن این سلاح برنده و تیز و دولبه باید محتاط بود!

مهارتی برای جذب مخاطب

دقت کرده‌اید نوشته‌های بعضی از افراد را بیشتر می‌خوانیم و منتظر دوباره نوشتن‌ آنها هستیم؟ به نظرتان علت جذاب بودن قلم بعضی از دوستان چیست؟ البته که ایده‌ها و سخن‌های نو یکی از عوامل این جذابیت است؛ اما خوش‌فکری را اگر کنار بگذاریم چیزی که باعث شده است تا حدودی ما به بعضی از نوشته‌ها وفادار بمانیم؛ روان فهمیدن آن نوشته است. وقتی چیزی درست و روان و ساده نوشته می‌شود، خوانش و فهم آن روان خواهد بود.

این یک اصل است که مخاطبین، مشتری‌‌های یادداشت‌های ما هستند و اگر می‌خواهیم دوباره یادداشت‌های ما را مطالعه کنند، باید به آن‌‌ها توجه کنیم. برای در نظر گرفتن مخاطب هنگام نوشتن، مهارتی نیاز است تحت عنوان «خود را جای دیگری گذاشتن». باید از چشم مخاطبین خود، متن را بخوانیم. این مهارت کم‌یاب، آموختنی است؛ باید با تمرین و تلاش این مهارت را افزایش داد والا دودش بیشتر به چشم خودمان می‌رود.

فقط در نوشتن نیست که باید خود را جای مخاطب گذاشت بلکه این مهارت در خیلی از کار‌های دیگر هم لازم است؛ مانند: معلمی، مشاوره، سخنرانی و ... پس بهتر است برای اثر گذاری بیشتر، این مهارت را در خود تقویت کنیم.